-
1 lapis
lăpis, ĭdis (abl. lapi, Enn. ap. Prisc. 708 P.; gen. plur. lapiderum, C. Gell. ap. Charis. p. 40 P.), m. (f.: tanto sublatae sunt augmine tunc lapides, Enn. ap. Non. 211, 9) [etym. dub.; perh. from same root with rupes; cf. Corss. Ausspr. 1, 545; not connected with laas, Curt. Gr. Etym. p. 542], a stone (cf.: saxum, silex, cautes, cos, calculus).I.In gen.:B.stillicidi casus lapidem cavat,
Lucr. 1, 313:undique lapides in murum jaci coepti sunt,
Caes. B. G. 2, 6; cf. Cic. Mil. 15, 41:pars eminus glande aut lapidibus pugnare,
Sall. J. 57, 4:lapide percussus,
Plaut. Stich. 4, 2, 33:lapidem habere, ut illi cerebrum excutiam,
id. Capt. 3, 4, 69; cf. Cic. de Or. 2, 47, 197:consul ingentem vim modicorum, qui funda mitti possent, lapidum paraverat,
Liv. 38, 20, 1; Gell. 4, 14, 3 sqq.:e lapide duro parietes construere,
Plin. 36, 22, 51, § 171:lapis duritia marmoris,
id. 36, 22, 46, § 163:bibulus,
sandstone, pumice-stone, Verg. G. 2, 348:molaris,
a millstone, Quint. 2, 19, 3; cf.:num me illue ducis, ubi lapis lapidem terit?
i. e. into the mill, Plaut. As. 1, 1, 16: Parius, Parian stone, i. e. Parian marble, Verg. A. 1, 593:lapide candidiore diem notare,
i. e. to mark with a white stone the luckiest day, Cat. 68, 148; cf. lapillus.—Trop. for dulness, stupidity, want of feeling:II.ego me credidi homini docto rem mandare: is lapidi mando maximo,
Plaut. Merc. 3, 4, 47:i, quid stas, lapis? quin accipis?
Ter. Heaut. 4, 7, 3; cf. id. ib. 5, 1, 43:tu, inquam, mulier, quae me omnino lapidem, non hominem putas,
id. Hec. 2, 1, 17;and with silex (q. v.): tu es lapide silice stultior,
Plaut. Poen. 1, 2, 78; cf.:lapides mehercule omnes flere ac lamentari coëgisses,
Cic. de Or. 1, 57, 245:lapis est ferrumque suam quicumque puellam verberat,
Tib. 1, 10, 59:aut mare prospiciens in saxo frigida sedi, quamque lapis sedes, tam lapis ipsa fui,
Ov. H. 19, 30.—Prov.:lapidem ferre altera manu, altera panem ostentare,
i. e. to flatter openly and injure secretly, Plaut. Aul. 2, 2, 18:verberare lapidem,
i. e. to hurt one's self more than one's enemy, id. Curc. 1, 3, 41:lapides loqui,
to speak hard words, id. Aul. 2, 1, 29:ad eundem lapidem bis offendere,
to commit the same error twice, Aus. Ep. 11; so,bis ad eundem (sc. lapidem),
Cic. Fam. 10, 20, 2.—In partic.A.A mile-stone, set up on the roads at every thousand paces, which made a Roman mile;B.hence, with an ordinal numeral added to denote distance in miles: ad quartum et vicesimum lapidem a Roma,
Varr. R. R. 3, 2, 14; cf.:effoditur ad vigesimum ab Urbe lapidem,
Plin. 33, 12, 56, § 159:sacra videt fieri sextus ab Urbe lapis,
Ov. F. 6, 682:intra vicesimum lapidem,
Liv. 5, 4 fin.:duodecimum apud lapidem,
Tac. A. 3, 45:a tertio lapide,
Flor. 2, 6 fin.: ad lapidem undecimum, Paul. ex Fest. p. 250 Müll.—Sometimes ellipt. without lapis:ad duodecimum a Cremona,
Tac. H. 2, 24:ad quartum,
id. ib. 2, 39:ad octavum,
id. ib. 3, 15.—The stone or stone elevation on which the prætor stood at slavesales:C.in eo ipso astas lapide, ubi praeco praedicat,
Plaut. Bacch. 4, 7, 17; Col. 3, 3, 8:praeter duos de lapide emptos tribunos,
Cic. Pis. 15, 35.—Terminalis, a landmark, boundary-stone, Amm. 18, 2, 15;D.called lapis alone,
Lact. 1, 20 fin.; so,lapis sacer,
Liv. 41, 13; cf.:non fixus in agris, qui regeret certis finibus arva, lapis,
Tib. 1, 3, 44; cf. id. 1, 1, 12.—A gravestone, tombstone, Prop. 3 (4), 1, 37; Tib. 1, 3, 54;E.called also ultimus,
Prop. 1, 17, 20.—A precious stone, gem, jewel, pearl (mostly poet.), Cat. 69, 3:F.gemmas et lapides,
Hor. C. 3, 24, 48:clari lapides,
id. ib. 4, 13, 14; Ov. A. A. 1, 432; Sil. 12, 231; Mart. 11, 50, 4; Tac. A. 3, 53; Macr. S. 7, 13, 11.—A statue: Jovem lapidem jurare, the statue of Jupiter at the Capitol, Cic. Fam. 7, 12, 2; Gell. 1, 21, 4; v. Juppiter.—* 2.Meton.:albus,
a table of white marble, a marble table, Hor. S. 1, 6, 116. -
2 lapis
idis m. (редко f.)1) каменьl. vivus QC — кременьl. ardens L — метеоритlapides loqui погов. Pl — говорить неприятные вещиverberare lapidem погов. Pl — трудиться понапраснуlapide candidiore diem notare погов. Ctl — отнести какой-л. день к числу самых счастливых2) жёрнов ( lapis lapidem terit Pl)4) драгоценный камень ( lapidum fulgor Amm); жемчужина (lapides gemmaeque H, Sen)5)Juppiter lapis — Юпитеров камень, перун ( символ бога-громовержца)jurare Jovem lapidem C — клясться Юпитеровым камнем (т. е. произносить торжественную клятву)7) мильный камень (которым отмечалась каждая миля, т. е. mille passuum = 1480 метров)ad quintum lapidera Nep — в пяти милях (от Рима)перен. aliquem de lapide emere C — подкупить кого-л.9) могильный камень, надгробный памятник (l. ultĭmus Prp; lapis his scriptus stet super ossa notis Tib)10) плита, стол (l. albus H)11) бран. чурбан, дубина (quid stas, l.? Ter) -
3 Жернов
- lapis (lapis lapidem terit) (molaris); mola; -
4 tero
tĕro, trīvi, trītum, 3 ( perf. terii, acc. to Charis. p. 220 P.; perf. sync. tristi, Cat. 66, 30), v. a. [root ter; Gr. teirô, truô, tribô, to rub; cf. Lat. tribulare, triticum; akin to terên, tender, Lat. teres], to rub, rub to pieces; to bruise, grind, bray, triturate (syn.: frico, tundo, pinso).I.Lit. (mostly poet. and in post-Aug. prose).A.In gen.: num me illuc ducis, ubi lapis lapidem terit? (i. e. into a mill), Plaut. As. 1, 1, 16:B.lacrimulam oculos terendo vix vi exprimere,
Ter. Eun. 1, 1, 23:teritur lignum ligno ignemque concipit attritu,
Plin. 16, 40, 77. § 208: sed nihil hederā praestantius quae [p. 1860] teritur, lauro quae terat, id. ib.:aliquid in mortario,
id. 34, 10, 22, § 104:aliquid in farinam,
id. 34, 18, 50, § 170:bacam trapetis,
Verg. G. 2, 519:unguibus herbas,
Ov. M. 9, 655:dentes in stipite,
id. ib. 8, 369:lumina manu,
Cat. 66, 30:sucina trita redolent,
Mart. 3, 64, 5:piper,
Petr. 74:Appia trita rotis,
Ov. P. 2, 7, 44:cibum in ventre,
i. e. to digest, Cels. 1 praef. med. — Poet.: labellum calamo, i. e. to rub one ' s lip (in playing), Verg. E. 2, 34:calcemque terit jam calce Diores,
treads upon, id. A. 5, 324:crystalla labris,
Mart. 9, 23, 7.—In partic.1.To rub grain from the ears by treading, to tread out, thresh:2.frumentum,
Varr. R. R. 1, 13, 5:milia frumenti tua triverit area centum,
Hor. S. 1, 1, 45:area dum messes teret,
Tib. 1, 5, 22:teret area culmos,
Verg. G. 1, 192; cf.:ut patria careo, bis frugibus area trita est,
i. e. it has twice been harvest-time, Ov. Tr. 4, 6, 19.—To cleanse or beautify by rubbing, to smooth, furbish, burnish, polish, sharpen (syn.:3.polio, acuo): oculos,
Plaut. Poen. 1, 2, 103:crura mordaci pumice,
Ov. A. A. 1, 506:hinc radios trivere rotis,
smoothed, turned, Verg. G. 2, 444:vitrum torno,
Plin. 36, 26, 66, § 193:catillum manibus,
Hor. S. 1, 3, 90:tritus cimice lectus,
Mart. 11, 33, 1.—To lessen by rubbing, to rub away; to wear away by use, wear out:4.(navem) ligneam, saepe tritam,
Plaut. Men. 2, 3, 52:hoc (tempus) rigidas silices, hoc adamanta terit,
Ov. Tr. 4, 6. 14:ferrum,
to dull, id. M. 12, 167:mucronem rubigine silicem liquore,
Prop. 2, 25 (3, 20), 15:trita labore colla,
Ov. M. 15, 124:trita subucula,
Hor. Ep. 1, 1, 96:trita vestis,
id. ib. 1, 19, 38:librum,
i. e. to read often, Mart. 8, 3, 4; 11, 3, 4; cf.:quid haberet, Quod legeret tereretque viritim publicus usus?
Hor. Ep. 2, 1, 92:pocula labris patrum trita,
Mart. 11, 12, 3: ut illum di terant, qui primum olitor caepam protulit, crush, annihilate, Naev. ap. Prisc. p. 681 P.—Of persons, pass., to be employed in. occupied with:5.nos qui in foro verisque litibus terimur,
Plin. Ep. 2, 3, 5:litibus,
id. ib. 10, 12, 3.—To tread often, to visit, frequent a way or place (cf.:6.calco, calcito): angustum formica terens iter,
Verg. G. 1, 380:iter propositum,
Prop. 2, 30 (3, 28), 14:Appiam mannis,
Hor. Epod. 4, 14:viam,
Ov. A. A. 1, 52; Lucr. 1, 927:via trita pede,
Tib. 4, 13, 10:ambulator porticum terit,
Mart. 2, 11, 2:limina,
id. 10, 10, 2:mea nocturnis trita fenestra dolis,
Prop. 4 (5), 7, 16:nec jam clarissimorum virorum receptacula habitatore servo teruntur,
Plin. Pan. 50, 3: flavaeque terens querceta Maricae Liris, Claud. Cons. Prob. et Olybr 259. —In mal. part.:II.Bojus est, Bojam terit,
Plaut. Capt. 4, 2, 108; so Prop. 3, 11 (4. 10), 30; Petr. 87. —Trop. (freq. in good prose).A.To wear away, use up, i. e. to pass, spend time; usu. to waste, spend in dissipation, etc. (syn.:B. C.absumo, consumo): teritur dies,
Plaut. Truc. 5, 20:diem sermone terere segnities merast,
id. Trin. 3, 3, 67:naves diem trivere,
Liv. 37, 27, 8:tempus in convivio luxuque,
id. 1, 57, 9:tempus ibi in secreto,
id. 26, 19, 5:omnem aetatem in his discendis rebus,
Cic. de Or. 3, 31, 123:teretur interea tempus,
id. Phil. 5, 11, 30:jam alteram aetatem bellis civilibus,
Hor. Epod. 16, 1:omne aevum ferro,
Verg. A. 9, 609:spe otia,
id. ib. 4, 271:otium conviviis comissationibusque inter se,
Liv. 1, 57, 5. —To exert greatly, exhaust:D.ne in opere longinquo sese tererent, Liv 6, 8, 10: ut in armis terant plebem,
id. 6, 27, 7.—Of language, to wear out by use, i. e. to render common, commonplace, or trite (in verb finit. very rare, but freq. as a P. a.):* E.jam hoc verbum satis hesterno sermone trivimus,
Cic. Ac. 2, 6, 18:quae (nomina) nunc consuetudo diurna trivit,
id. Fin. 3, 4, 15.—To tread under foot, i. e. to injure, violate a thing:A.jurata deorum majestas teritur,
Claud. in Rufin. 1, 228. — Hence, P. a.: trītus, a, um.Prop. of a road or way, oft-trodden, beaten, frequented, common:B.iter,
Cic. Phil. 1, 3, 7:via,
id. Brut. 81, 281:quadrijugi spatium,
Ov. M. 2, 167. — Sup.:tritissima quaeque via,
Sen. Vit. Beat. 1, 2. —Fig.1.Practised, expert:2.tritas aures habere,
Cic. Fam. 9, 16, 4; so id. Brut. 32, 124.— Comp.:tritiores manūs ad aedificandum perficere,
Vitr. 2, 1, 6. —Of language, used often or much, familiar, common, commonplace, trite:quid in Graeco sermone tam tritum atque celebratum est, quam, etc.,
Cic. Fl. 27, 65:nomen minus tritum sermone nostro,
id. Rep. 2, 29, 52:ex quo illud: summum jus summā injuriā factum est jam tritum sermone proverbium,
id. Off. 1, 10, 33.— Comp.:faciamus tractando usitatius hoc verbum ac tritius,
Cic. Ac. 1, 7, 27:compedes, quas induere aureas mos tritior vetat,
Plin. 33, 12, 54, § 152.
См. также в других словарях:
Stein — 1. Auch ein kleiner Stein kann tödten, wenn er recht geworfen wird. 2. Auch ein Stein verwittert, wenn er lange genug liegt. Dem Zahn der Zeit widersteht nichts. Lat.: Ferreus assiduo consumitur annulus usu. (Ovid.) (Philippi, I, 154.) 3. Auf dem … Deutsches Sprichwörter-Lexikon
Stein — Einen Stein auf jemanden werfen, auch: Den ersten Stein auf jemanden werfen: ihn einer Schuld zeihen, ihn anklagen, belasten. Die Redensart ist biblischer Herkunft; Joh 8, 7 sagt Jesus zu den Pharisäern und Schriftgelehrten, als sie ihm eine… … Das Wörterbuch der Idiome